www.eprace.edu.pl » ustroj-prokuratury » Akty prawne normujące ustrój i strukturę powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz podstawowa terminologia. » Akty prawne normujące ustrój i strukturę powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

Akty prawne normujące ustrój i strukturę powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

Prokuratura, w systemie organów ochrony prawnej, jest organem współdziałającym w wymiarze sprawiedliwości obok organu jurysdykcyjnego, jako rzecznik interesu publicznego, w celu zagwarantowania prawidłowego wymiaru sprawiedliwości¹. Organem współdziałającym, ponieważ Konstytucja RP z 1997 r. nie wymienia prokuratury wśród organów ochrony prawnej, co, ze względu na jej funkcje, jest istotnym brakiem. Najsilniejszą bowiem gwarancją bezstronnego jej działania byłoby zawarcie w Konstytucji regulacji dotyczących fundamentalnych kwestii organizacji i zasad działania². Ponadto brak jest przepisów konstytucyjnych regulujących miejsce prokuratury wśród innych organów, co uniemożliwia legislacyjne rozstrzygnięcie o jej pozycji ustrojowej³.

Głównymi aktami prawnymi normującymi ustrój i strukturę prokuratury są: Ustawa o prokuraturze z dnia 20 czerwca 1985 r.⁴ (wielokrotnie nowelizowana w latach 90) oraz Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 kwietnia 1992 r. - Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury⁵. Przepisy tych aktów prawnych korespondują z Kodeksem postępowania karnego z 1997 r. Niniejszym zamierzam przedstawić najbardziej istotne ich uregulowania.

Ustawa o prokuraturze reguluje takie kwestie, dotyczące tej instytucji, jak jej zadania, sposób i zasady działania, wewnętrzną strukturę, organy wchodzące w jej skład, relacje miedzy nimi, prawa i obowiązki prokuratorów. Uzupełnieniem i uszczegółowieniem jej przepisów jest Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

Prokuraturę tworzą: Prokurator Generalny oraz podlegli mu prokuratorzy powszechnych i wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz prokuratorzy Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Funkcję naczelnego organu prokuratury, którym jest Prokurator Generalny, ustawa powierza Ministrowi Sprawiedliwości.

Jako główne zadania prokuratury ustawa⁶ wymienia strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw. Zadania te, rozumiane na tle art. 2 Konstytucji z 1997 r., to strzeżenie, aby „państwo polskie było rzeczywiście państwem prawnym”, czyli „aby prawo było respektowane przez wszystkich jego adresatów, a w szczególności przez organy publiczne i inne jednostki organizacyjne”⁷. Zasadę demokratycznego państwa prawa realizują też sądy. Zatem funkcje sądu i prokuratury są bardzo zbliżone, przyświeca im ten sam cel, obowiązuje tu ta sama zasada działania - obowiązek dochodzenia do prawdy i jej ujawniania⁸.

Owe funkcje prokuratora – Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy - wykonują przez podejmowanie określonych w art. 3 ustawy czynności, przede wszystkim przez prowadzenie postępowania przygotowawczego w sprawach karnych, nadzorowanie takiego postępowania prowadzonego przez inne organy (np.: policję, Straż Graniczną, Urząd Ochrony Państwa) i koordynowania działalności w zakresie ścigania przestępstw, prowadzonej przez inne organy państwowe oraz przez sprawowanie funkcji oskarżyciela publicznego przed sądami. W celu ochrony praworządności, interesu społecznego, własności lub praw obywateli prokurator wytacza powództwa w sprawach karnych i cywilnych oraz składa wnioski i bierze udział w postępowaniu sądowym w sprawach cywilnych, ze stosunku pracy i ubezpieczeń społecznych. Prokurator sprawuje nadzór nad wykonaniem postanowień o tymczasowym aresztowaniu oraz innych decyzji o pozbawieniu wolności. Te czynności wiążą się ściśle ze ściganiem przestępstw. Nieco inny charakter ma grupa czynności zmierzających do prawidłowego i jednolitego stosowania prawa w postępowaniu sądowym, administracyjnym, w sprawach o wykroczenia oraz w innych postępowaniach, zaskarżanie do sądu niezgodnych z prawem decyzji administracyjnych oraz udział w postępowaniu sądowym w sprawach zgodności z prawem takich decyzji, a także opiniowanie projektów aktów normatywnych. To czynności wypełniające szeroki zakres pojęcia strzeżenia praworządności. Ponadto prokuratura realizuje swoje ustawowe zadanie przez prowadzenie badań w zakresie problematyki przestępczości oraz jej zwalczania i zapobiegania oraz współdziała z organami państwowymi, państwowymi jednostkami organizacyjnymi i organizacjami społecznymi w zapobieganiu przestępczości i innym naruszeniom prawa. Od 1 stycznia 2003 r. natomiast współpracuje z Szefem Krajowego Centrum Informacji Kryminalnych w zakresie niezbędnym do realizacji jego zadań ustawowych⁹. Przedstawiony katalog obowiązków prokuratury nie jest bezwzględnie zamknięty, ponieważ zawiera odesłanie do innych ustaw. Dalsze artykuły ustawy precyzują w niewielkim stopniu działalność prokuratury w kolejnych fazach postępowania karnego oraz w zakresie badania problematyki przestępczości, a także udział prokuratora w innych postępowaniach. Jednakże są to regulacje w znacznym stopniu ogólne i odsyłające do przepisów odrębnych ustaw. Dokładniejsze doprecyzowanie sposobu działania, korespondujące z ustawami procesowymi, zawiera Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w swojej części szczególnej.

Ustawa stanowi, że prokurator jest obowiązany do podejmowania ww. działań kierując się zasadą bezstronności i równego traktowania wszystkich obywateli (art. 7 ust. o prok.).

Ustawa konstruuje strukturę organów prokuratury w następujący sposób: naczelny organ prokuratury, czyli Prokurator Generalny, będący jednocześnie członkiem rządu, działa na podstawie dwóch odrębnych aktów prawnych – jako minister kieruje się normami dotyczącymi sądownictwa i statutem swojego resortu, a jako szef prokuratury normami ustawy o prokuraturze. Zastępców Prokuratora Generalnego powołuje na jego wniosek Prezes Rady Ministrów, są nimi m.in., (ponieważ ustawa nie precyzuje liczby zastępców): Prokurator Krajowy, Naczelny Prokurator Wojskowy (kieruje w zastępstwie Prokuratora Generalnego działalnością wojskowych jednostek organizacyjnych prokuratury, jest powoływany w porozumieniu z Ministrem Obrony Narodowej, czyli jest żołnierzem zawodowym). Powszechnymi jednostkami organizacyjnymi prokuratury są według ustawy Prokuratura Krajowa oraz prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe. Prokuratura Krajowa wchodzi w skład Ministerstwa Sprawiedliwości. To jednostka organizacyjna prokuratury powszechnej najwyższego szczebla – centralnego, skupiająca prokuratorów zajmujących najwyższe stanowiska służbowe. Została ustanowiona nowelą z 10 maja 1996 ustawy o prokuraturze w miejsce Departamentu Prokuratury Ministerstwa Sprawiedliwości. Kieruje nią, w zakresie określonym przez Prokuratora Generalnego, Prokurator Krajowy. Pozostałymi jednostkami powszechnymi prokuratury kierują odpowiednio - prokurator apelacyjny, okręgowy i rejonowy. Kompetencje i funkcje jednostek organizacyjnych prokuratury zostaną omówione szczegółowo w kolejnym rozdziale. Jednostki te nie mają żadnych powiązań organizacyjnych z sądami, co zgodne jest z zasadą wyodrębnienia sądownictwa i prokuratury. Jednakże z faktu wspólnych zadań w zakresie ochrony porządku prawnego oraz współdziałania w wymiarze sprawiedliwości wynikają pewne powiązania funkcjonalne między sądownictwem a prokuraturą. W płaszczyźnie procesu karnego ich przykładowym przejawem jest podporządkowanie postępowania przygotowawczego prokuratorowi, a postępowania jurysdykcyjnego – kolejnej fazy procesu – sądowi, czy nadzór prokuratora nad prawidłowym wykonaniem wyroku oraz czynności postępowania przygotowawczego należące do kompetencji sądu. To właśnie funkcjonalne powiązanie uzasadnia równoległość organizacyjną obydwu pionów – poszczególnym szczeblom sądowym odpowiadają na tym samym szczeblu hierarchicznym jednostki prokuratorskie¹⁰.

Prokuraturę apelacyjną tworzy się dla obszaru właściwości co najmniej dwóch prokuratur okręgowych, a okręgową dla co najmniej dwóch rejonowych. Prokuraturę rejonową tworzy się dla jednej lub większej liczby gmin; w uzasadnionych przypadkach w obrębie tej samej gminy może być utworzona więcej niż jedna prokuratura rejonowa (art. 17 ust. 4 ust. o prok.). „Mapę” właściwości miejscowej odpowiednich powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury zawiera rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie utworzenia prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych oraz ustalenia ich siedzib i obszarów właściwości ¹¹.

Z wewnętrzną strukturą organizacyjną nierozerwalnie związane jest zagadnienie wzajemnych relacji między przełożonym a podwładnym w prokuraturze. Będzie ono tematem dalszych rozważań.

Oprócz zadań, struktury organizacyjnej i zasad ustrojowych prokuratury (którym poświęcone będą kolejne rozdziały pracy), ustawa o prokuraturze precyzuje również prawa i obowiązki prokuratorów, w tym też wynikające ze stosunku pracy, odpowiedzialność dyscyplinarną, wewnętrzne organy kolegialne prokuratury oraz zawiera regulacje dotyczące aplikantów i asesorów prokuratorskich, a także przepisy szczególne dotyczące prokuratorów wojskowych.

Regulamin wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratur w części ogólnej precyzuje ich strukturę, organizację pracy, kierowanie pracą prokuratur – tu: podział czynności oraz nadzór służbowy; ponadto kwestie współdziałania z prasą oraz sprawy osobowe. Część szczególna natomiast, jak już zostało powiedziane, reguluje szczegółowo sposób działania prokuratorów w poszczególnych fazach postępowania karnego, postępowanie karne w stosunkach międzynarodowych, udział prokuratora w postępowaniu wykonawczym oraz w innych postępowaniach sądowych.

Takie uregulowanie instytucji prokuratury – oparcie jej istnienia i działania jedynie na ustawie i rozporządzeniu budzi wątpliwości i zastrzeżenia. Brak zakotwiczenia prokuratury w Konstytucji RP, przy jednoczesnym ustawowym powierzeniu funkcji Prokuratora Generalnego Ministrowi Sprawiedliwości znacznie utrudnia określenie jej pozycji wśród organów państwowych oraz nie daje gwarancji całkowitego odgraniczenia od motywacji politycznych decyzji dotyczących polityki karnej¹².

komentarze

Przeszukaj ePrace

Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.