Prokuratury apelacyjne, okręgowe i rejonowe – zadania i wzajemne relacje.
Zadania poszczególnych powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury zostały przedstawione w podrozdziale dotyczącym właściwości organów prokuratury. W tym miejscu warto napisać kilka słów o relacjach i wzajemnym stosunku zadań poszczególnych szczebli prokuratury.
Prokuratura apelacyjna z zasady nie prowadzi własnych śledztw, z wyjątkiem spraw przestępczości zorganizowanej. Jej funkcje w postępowaniu przygotowawczym to przede wszystkim sprawowanie nadzoru instancyjnego i służbowego nad postępowaniami prowadzonymi przez prokuratury okręgowe i rejonowe (§ 6 ust. 1 pkt. I zarządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie wewnętrznej organizacji powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury). W zakres postępowania przygotowawczego wchodzi ponadto udział prokuratorów w postępowaniu przed sądem apelacyjnym w sprawach rozstrzyganych w toku postępowania przygotowawczego. Natomiast prokuratura okręgowa w zakresie postępowania przygotowawczego prowadzi odpowiednio nadzór instancyjny i nadzór służbowy nad postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi w prokuraturach rejonowych. Oprócz tego, prowadzi śledztwa własne i występuje w tych sprawach przed sądem pierwszej instancji oraz bierze udział w posiedzeniach sądu w sprawach rozstrzyganych w toku postępowania przygotowawczego.
Już w kwestii uprawnień nadzorczych w postępowaniu przygotowawczym, zarówno w zakresie nadzoru instancyjnego, jak i służbowego, widoczna jest hierarchiczna relacja między stopniami prokuratury. Sprawowanie nadzoru nad postępowaniem przygotowawczym to jedno z podstawowych zadań prokuratora w prokuraturze apelacyjnej123. Jest to zarówno nadzór instancyjny, polegający na rozpoznawaniu zażaleń na zaskarżalne postanowienia podejmowane w pierwszej instancji w prokuraturze okręgowej, jak i nadzór służbowy nad postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi przez prokuratorów prokuratur okręgowych i rejonowych. Do 1996 r. prokurator apelacyjny był najwyższym organem nadrzędnym w strukturze powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury w rozumieniu procesowym, czyli z punktu widzenia stanowiska służbowego. W obrębie prokuratury organami o określonych uprawnieniach procesowych są bowiem nie jednostki organizacyjne, ale poszczególni prokuratorzy124. Fakt ten uzasadniał konieczność przyjęcia rozwiązania organizacyjnego, zgodnie z którym w prokuraturze apelacyjnej nie mogły być prowadzone śledztwa, ponieważ naruszałoby to interesy stron poprzez ograniczenie liczby instancji. Jednakże z chwilą wprowadzenia do struktury organizacyjnej prokuratury Prokuratury Krajowej, problem ten przestał istnieć, ponieważ jednostka ta wśród swoich zadań posiada sprawowanie nadzoru i koordynacji pracy podległych jednostek organizacyjnych w zakresie wykonywania ich ustawowych zadań, a dokładnie sprawowanie nadzoru procesowego związanego z realizacją uprawnień Prokuratora Generalnego w postępowaniu przygotowawczym125. Tak więc w prokuraturach apelacyjnych można prowadzić śledztwa własne i nadzorować powierzone innym organom dotyczące przestępczości zorganizowanej. Śledztwa w pozostałych sprawach prowadzi prokurator prokuratury okręgowej. Ponadto prokuratorzy prokuratur apelacyjnych sprawują nadzór służbowy i instancyjny nad postępowaniami przygotowawczymi prowadzonymi w tych sprawach w prokuraturach okręgowych. Powstaje pytanie, czy nie dochodzi tu do zbiegu funkcji prokuratury apelacyjnej i okręgowej oraz w jaki sposób odgraniczyć kompetencje Wydziału do Spraw Przestępczości Zorganizowanej prokuratury apelacyjnej od tego wydziału w prokuraturze okręgowej? Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości dotyczące wewnętrznej organizacji powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury zawiera wskazówkę, że w prokuraturze okręgowej wspomniany wydział może być utworzony, gdy jest to prokuratura o „znacznej liczbie prowadzonych śledztw”. Co więcej, w wydziale tym za zgodą lub z polecenia właściwego prokuratora apelacyjnego lub Dyrektora Biura do Spraw Przestępczości Zorganizowanej Prokuratury Krajowej mogą być prowadzone i nadzorowane śledztwa spoza terytorialnego zakresu działania prokuratury okręgowej (§ 8 ust.3). Podobne unormowanie dotyczy prokuratur apelacyjnych, w których z zachowaniem wymienionych warunków mogą być także prowadzone i nadzorowane śledztwa spoza terytorialnego zakresu działania prokuratury apelacyjnej, również wówczas, gdy nie dotyczą przestępczości zorganizowanej (§ 6 ust. 4) Jeżeli tę regulację odczytać przez pryzmat zasad dewolucji, substytucji i indyferencji, to wynika z tego, iż to, który prokurator, prokuratury apelacyjnej, czy okręgowej będzie prowadził śledztwo we wspomnianych sprawach jest zależne od ściśle wewnętrznego podziału czynności pomiędzy tymi jednostkami. Wobec takiego rozwiązania trudno zatem mówić o naruszeniu właściwości funkcjonalnej. Z powyższych rozważań wynika, iż zakres nadzoru instancyjnego prokuratur apelacyjnych jest zróżnicowany i zależny przede wszystkim od skali zaskarżalnych decyzji podejmowanych w prokuraturze okręgowej. Jest on szeroki w tych prokuraturach, w których prokuratorzy podległych prokuratur okręgowych prowadzą śledztwa w szerokim zakresie126.
Pozostałe zadania prokuratury apelacyjnej i okręgowej nie pokrywają się, a uzupełniają zgodnie z potrzebami nadzoru służbowego, odpowiednio nad prokuraturami okręgowymi i rejonowymi dla prokuratury apelacyjnej oraz nad rejonowymi dla okręgowej. Zadaniem prokuratorów prokuratury apelacyjnej jest udział w postępowaniu odwoławczym przed sądem apelacyjnym w sprawach karnych, natomiast prokuratorzy okręgowi biorą udział w postępowaniu przed sądem okręgowym w sprawach karnych, cywilnych, ze stosunku pracy, ubezpieczeń społecznych, gospodarczych oraz w sprawach o wykroczenia. W tych sprawach (oprócz spraw o wykroczenia) prokuratorzy apelacyjni występują przed sądem apelacyjnym. Odpowiednio prokuratorzy apelacyjni biorą udział w postępowaniu przed Naczelnym Sądem Administracyjnym, a okręgowi w postępowaniu administracyjnym. Zakres rzeczowy zadań prokuratury okręgowej jest szerszy o udział prokuratorów przed sądem w postępowaniu wykonawczym i w postępowaniu o ułaskawienie. Jeśli idzie o nadzór, to w gestii prokuratury apelacyjnej leży nadzór nad udziałem prokuratorów prokuratur okręgowych i rejonowych w postępowaniu przed sądem i innymi organami, natomiast prokuratura okręgowa sprawuje nadzór nad udziałem prokuratorów rejonowych w postępowaniu przed sądem.
Dodatkową funkcją, której nie ma w przypadku prokuratury apelacyjnej, jest obrót prawny z zagranicą (§ 7 pkt.) – zajmują się tą kwestią prokuratorzy prokuratury okręgowej.
Do zadań prokuratur rejonowych należą te ustawowe obowiązki prokuratury, które nie zostały przekazane do kompetencji jednostek wyższego stopnia.
Wzajemne relacje pomiędzy zadaniami poszczególnych jednostek powszechnych prokuratur są w związku z zasadami ustrojowymi prokuratury płynne. Unormowania zarządzeń Ministerstwa Sprawiedliwości w tej kwestii są wskazówką organizacyjną, techniczną. O ile Kodeks postępowania karnego nie nakłada wprost obowiązku dokonania określonej czynności procesowej przez prokuratora określonego szczebla, to może ona być wykonana bez ujemnych skutków procesowych przez któregokolwiek z prokuratorów. Rzecz w tym, aby rozkład zadań pomiędzy powszechnymi jednostkami prokuratury był w miarę proporcjonalny i dostosowany do doświadczenia prokuratorów, których zawodowa droga rozpoczyna się w prokuraturach rejonowych.
komentarze
skomentowano: 2016-03-08 15:19:08 przez: korbacz1
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.