Prokurator Generalny – kompetencje.
Kompetencje Prokuratora Generalnego, poprzez fakt, że jest on naczelnym organem prokuratury, są bardzo szerokie. Prokuraturę wszak stanowi Prokurator Generalny i podlegli mu prokuratorzy (art. 1 ustawy o prokuraturze). Wobec przedstawionego już w niniejszej pracy wewnętrznego kształtu prokuratury, nasuwa się wniosek, iż jego kompetencją a zarazem obowiązkiem jest wypełnianie wszystkich ustawowych zadań prokuratury, czyli strzeżenie praworządności oraz czuwanie nad ściganiem przestępstw (art. 2) poprzez czynności określone w art. 3 ustawy. Zgodnie z zasadą dewolucji oraz jednolitości prokuratury Prokurator Generalny może przedsiębrać wszelkie czynności należące do zakresu działania prokuratury (art. 10 ust. 1 i 2).
Stanowisko Prokuratora Generalnego jest stanowiskiem najwyższym w hierarchii instancyjnej prokuratury i równocześnie jest powiązane nierozerwalnie z funkcją Ministra Sprawiedliwości (art.1 ust. 2 ustawy o prokuraturze). Wiążą się z tym faktem określone konsekwencje. Jako minister kieruje się normami dotyczącymi sądownictwa i statutem swojego resortu, jako szef prokuratury działa na podstawie ustawy o prokuraturze. Kompetencje Prokuratora Generalnego – Ministra Sprawiedliwości można sklasyfikować według podziału na kompetencje związane z pełnieniem funkcji rządowej oraz na związane z pełnieniem funkcji szefa prokuratury. Ustawa o prokuraturze przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości kompetencje wydawania aktów wykonawczych do ustawy o prokuraturze. I tak, Minister Sprawiedliwości obowiązany jest do tworzenia i znoszenia w drodze rozporządzenia prokuratur apelacyjnych, okręgowych i rejonowych oraz ustalanie ich siedzib i obszarów właściwości; dotyczy to również ośrodków zamiejscowych prokuratur okręgowych lub rejonowych (art.17 ust. 5 i 6 ustawy o prokuraturze). Także w drodze rozporządzenia, ustala regulamin określający tryb wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury oraz określa wewnętrzną organizację powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury, zakres działania sekretariatów i innych działów administracji (art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o prokuraturze). Zgodnie z art. 17 ust. 7 ustawy o prokuraturze może zarządzić wspólne prowadzenie spraw z zakresu administracji i gospodarki finansowej sądu powszechnego i powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury przez właściwy sąd powszechny, jeżeli obie jednostki mają siedzibę w tej samej miejscowości. Ponadto Minister Sprawiedliwości, w drodze rozporządzenia, określa szczegółowe zasady i tryb mianowania, zmiany warunków pracy oraz rozwiązywania stosunku pracy aplikanta, jego szczegółowe obowiązki i zasady egzaminu prokuratorskiego (art. 97).
Natomiast kompetencje Prokuratora Generalnego można podzielić na działania dotyczące wewnętrznego zwierzchnictwa nad poszczególnymi prokuratorami (organizacji prokuratury) i na działania o charakterze procesowym (czyli związane z postępowaniem karnym). Podział ten będzie pokrywał się w znacznej części z klasyfikacją kompetencji Prokuratora Generalnego ze względu na kompetencje dotyczące nadzoru służbowego wewnątrz prokuratury oraz na kompetencje wynikające ze sprawowania nadzoru zewnętrznego w prokuraturze, czyli instancyjnego i procesowego.
Podstawową normą wyznaczająca zakres kompetencji Prokuratora Generalnego jest art. 10 ustawy o prokuraturze, przyznający mu kompetencje kierowania działalnością prokuratury osobiście lub przez zastępców oraz wydawania zarządzeń, wytycznych i poleceń. Wszystkie swoje czynności Prokurator Generalny może zlecić do wykonania poległym prokuratorom (substytucja), z wyjątkiem czynności zastrzeżonych przez ustawę wyłącznie do jego właściwości.
Najbardziej istotną kompetencją Prokuratora Generalnego, jako zwierzchnika prokuratury, jest prawo powoływania wszystkich prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (art. 11 ust. 1 ustawy o prokuraturze) oraz odwoływania w warunkach określonych m.in. przez art. 16 ustawy. Natomiast nie posiada on uprawnienia powoływania swoich zastępców, w tym też Prokuratora Krajowego (art. 12 ust. 1). Jednakże określa on zakres kierowania Prokuraturą Krajową przez Prokuratora Krajowego (art. 17 ust. 1). Kolejną kompetencją związaną z organizacją prokuratury jest prawo określenia funkcji w prokuraturach apelacyjnych, okręgowych i rejonowych, na które powołuje prokuratorów i odwołuje z pełnienia tych funkcji prokurator apelacyjny (art. 13 ust. 40). Jest to więc rodzaj delegacji uprawnienia Prokuratora Generalnego na prokuratora apelacyjnego. Innego nieco rodzaju kompetencją jest zwoływanie posiedzeń Rady Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym (ciała opiniodawczego i ustalającego ogólną liczbę członków sądu dyscyplinarnego) – art. 23 i 24 ustawy o prokuraturze. Prokurator Generalny jest przełożonym dyscyplinarnym w stosunku do wszystkich prokuratorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury (art. 69), a ponadto przysługuje mu prawo wniesienia kasacji od orzeczenia sądu dyscyplinarnego wydanego w drugiej instancji, w terminie 3 miesięcy, bezpośrednio do Sądu Najwyższego (art.83 ustawy o prokuraturze). Kompetencja ta przypomina nieco uprawnienie Prokuratora Generalnego – Ministra Sprawiedliwości do wniesienia kasacji „nadzwyczajnej” z art. 521 k.p.k. Z uprawnieniem tym wiąże się prawo Prokuratora Generalnego do wstrzymania z urzędu wykonania prawomocnego orzeczenia sądu dyscyplinarnego po upływie terminu wniesienia kasacji przez strony, a przed upływem terminu 3 miesięcy (art.85 ust. 4).
Pozostałe kompetencje Prokuratora Generalnego związane ze sprawami organizacyjnymi prokuratury sprecyzowane przez ustawę o prokuraturze, to: powoływanie komisji do złożenia egzaminu prokuratorskiego przez aplikanta (art. 94 ust. 1) oraz mianowanie i zwalnianie asesorów powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratur (art.98). Natomiast uprawnieniem z pogranicza kompetencji stricte wewnętrznych i kompetencji o skutkach procesowych jest prawo Prokuratora Generalnego powierzenia asesorowi powszechnej jednostki organizacyjnej prokuratury pełnienia pewnych czynności prokuratorskich na czas określony, nie przekraczający 2 lat ( art. 99 ust. 1 ustawy o prokuraturze).
Kompetencje Prokuratora Generalnego o charakterze ściśle procesowym precyzuje przede wszystkim Kodeks postępowania karnego. Są one następujące:
1. Prawo wniesienia kasacji „nadzwyczajnej” od każdego prawomocnego orzeczenia kończącego postępowanie sądowe – art. 521 k.p.k. na zasadach określonych w art. 523 § 4, 524 § 2 i 525 § 2 k.p.k.
2. Prawo wszczęcia z urzędu postępowania o ułaskawienie – art. 567 k.p.k. oraz związane z nim uprawnienie do wstrzymania wykonania kary lub zarządzenia przerwy w jej wykonaniu do czasu zakończenia postępowania o ułaskawienie – art. 568 k.p.k.
3. Prawo uchylenia prawomocnego postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego w stosunku do osoby, która występowała w charakterze podejrzanego, jeżeli stwierdzi, że umorzenie było niezasadne – art. 328 k.p.k.
Tych kompetencji, zgodnie z art. 10 ust. 2 ustawy o prokuraturze, Prokurator Generalny nie może zlecić żadnemu z podwładnych prokuratorów. Dokonanie którejś z wymienionych wyżej czynności procesowych przez prokuratora innego stopnia uzasadnia uznanie jej za nieważną, jak już zostało rozstrzygnięte w podrozdziale poświęconym właściwości prokuratora.
Również ustawa o prokuraturze przyznaje Prokuratorowi Generalnemu określone kompetencje w postępowaniu karnym. To na przykład: prawo wydawania wytycznych w zakresie postępowania przygotowawczego wiążących wszystkie organy uprawnione do prowadzenia postępowania przygotowawczego (art. 29 ust. 1); uprawnienie występowania do naczelnych i centralnych organów administracji państwowej o podjęcie środków w celu usprawnienia działalności podległych im organów w zakresie postępowania przygotowawczego (art. 30 ust. 2); przedstawianie Prezydentowi wniosków w przedmiocie ułaskawienia osób skazanych przez sądy (art.39 ust. 1); występowanie z wnioskiem do właściwego organu o podjęcie odpowiednich środków, w tym również o wydanie lub zmianę określonych przepisów, w celu przeciwdziałania przestępczości (art. 40 ust. 1).
Na koniec charakterystyki kompetencji Prokuratora Generalnego – Ministra Sprawiedliwości warto zacytować unormowanie dotyczące tej kwestii z zarządzenia Ministra – Sprawiedliwości – Prokuratora Generalnego z dnia 8 kwietnia 2002 r. w sprawie ustalenia zakresu czynności członków Kierownictwa Ministerstwa Sprawiedliwości:
1. Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny:
a. wykonując konstytucyjne obowiązki Ministra Sprawiedliwości jako członka Rady Ministrów, współdziała z Prezydentem, Sejmem i Senatem Rzeczypospolitej Polskiej,
b. podpisuje akty normatywne, umowy i pisma określone w § 11 ust. 1 pkt 1-3 oraz pkt 7-8 regulaminu organizacyjnego Ministerstwa Sprawiedliwości,
c. podpisuje decyzje o powołaniu na stanowiska: prokuratora Prokuratury Krajowej, prokuratora apelacyjnego i okręgowego oraz prezesa sądu apelacyjnego i okręgowego,
d. udziela pełnomocnictw do występowania przed sądami w imieniu Ministra Sprawiedliwości w sprawach należących do zakresu działania jednostek organizacyjnych określonych w ust. 2,
2. Minister Sprawiedliwości – Prokurator Generalny ponadto nadzoruje:
a. Gabinet Polityczny Ministra,
b. Biuro Ministra,
c. Departament Kadr i Szkolenia,
d. Departament Sądów Powszechnych w zakresie sprawowanego nadzoru nad działalnością administracyjną sądów,
e. Biuro Ochrony Informacji Niejawnych,
f. Biuro Informacji.
W tym miejscu zostały przedstawione kompetencje Prokuratora Generalnego wynikające z przepisów Kodeksu postępowania karnego oraz z ustawy o prokuraturze. Należy jednak pamiętać, iż nie są to wszystkie akty prawne, które zawierają regulację tej kwestii. Uprawnienia Prokuratora Generalnego, których źródłem jest ustawa o prokuraturze, precyzowane są też w innych aktach prawnych. Jako przykłady można wymienić ustawy: o Policji, o Urzędzie Ochrony Państwa, o Straży Granicznej, o Inspekcji Celnej i ustawy o kontroli skarbowej.
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.